OPINIA PRAWNA

Upływ kadencji społecznego inspektora pracy w okresie stanu pandemii

Na wstępie należy zauważyć, że kwestie związane z wyborem społecznego inspektora pracy oraz jego funkcji w zakładzie pracy określa ustawa z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (tj. Dz. U. z 2015 r. poz. 567).

Zgodnie z art. 1 ustawy, społeczna inspekcja pracy jest służbą społeczną pełnioną przez pracowników, mającą na celu zapewnienie przez zakłady pracy bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochronę uprawnień pracowniczych, określonych w przepisach prawa pracy.

Społeczna inspekcja pracy reprezentuje interesy wszystkich pracowników w zakładach pracy i jest kierowana przez zakładowe organizacje związkowe (art. 2 ustawy).

Zgodnie z art. 6 ustawy, społecznych inspektorów pracy wybierają i odwołują pracownicy zakładu pracy, a ich kadencja wynosi 4 lata. Wybory społecznych inspektorów pracy przeprowadzają zakładowe organizacje związkowe na podstawie uchwalonych przez siebie regulaminów wyborów.

Uchwalona przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 374, nie zawiera żadnych uregulowań przejściowych w zakresie funkcjonowania społecznej inspekcji pracy w okresie stanu epidemii w Polsce.

Zachodzi więc wątpliwość co do możliwości dalszego pełnienia funkcji przez społecznych inspektorów pracy po upływie kadencji w okresie ogłoszonego stanu pandemii?

Rozstrzygając powstałe wątpliwości należy zwrócić uwagę, że ogłoszony na terenie Polski stan epidemii w drodze aktów wykonawczych wprowadzonych przez Ministra Zdrowia i Radę Ministrów wprowadza szereg uregulowań ograniczających między innymi możliwość organizowania różnego rodzaju posiedzeń, zebrań itp., a także zaleceń co do wykonywania w miarę możliwości pracy zdalnej. Takie obostrzenia wprowadzają w praktyce brak możliwości zorganizowania jakichkolwiek posiedzeń wyborczych, w tym również wyborów społecznych inspektorów pracy.

Mając na względzie brak jakichkolwiek uregulowań prawnych przewidzianych dla tak szczególnego okresu w którym się znaleźliśmy, w moim odczuciu powinniśmy posiłkować się przede wszystkim doktryną prawniczą i judykaturą, która na potrzeby tego stanu rzeczywistego może być bez żądnych przeszkód zastosowana, i tak:

• wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2001 r. sygn. akt I PKN 755/00 – pracownik, który przez wiele lat faktycznie pełnił funkcję zakładowego społecznego inspektora pracy za dorozumianą i niewątpliwą wolą pracowników zakładu pracy, mimo niedokonania formalnego wyboru po upływie wcześniejszej kadencji, korzysta ze szczególnej ochrony prawnej przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy w granicach określonych art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz.U. Nr 35, poz. 163 ze zm.).
• wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
  z dnia 3 sierpnia 2006 r., sygn. akt II PK 339/05, rzeczywiste pełnienie przez pracownika funkcji zakładowego inspektora pracy, niekwestionowane przez związki zawodowe i pracodawcę powoduje, że pracownik korzysta ze szczególnej ochrony prawnej przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy (art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy, Dz.U. Nr 35, poz. 163 ze zm.),
• wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2010 r., sygn. akt (II PK 371/09) – brak przeprowadzenia formalnych wyborów społecznego inspektora pracy nie wyklucza objęcia jego stosunku pracy ochroną szczególną, o ile pełni tę funkcję przy dorozumianej i niewątpliwej zgodzie pracodawcy.
• postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 listopada 1995 r. III PO 16/95 – wybór społecznego inspektora pracy przez pracowników zakładu pracy (art. 6 ust. 6 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy – Dz.U. Nr 35 poz. 163 ze zm.) nie podlega żadnej kontroli zewnętrznej (OSNAPiUS 1996 nr 12, poz. 176, Legalis)

Mając powyższe na uwadze, w sytuacji braku faktycznej możliwości przeprowadzenia wyborów społecznych inspektorów pracy ze względu na panujący w Polsce stan epidemii i związane z tym ograniczenia należy przyjąć, że:

• wybór, jak i odwołanie z funkcji zakładowego społecznego inspektora pracy leży tylko i wyłącznie w gestii pracowników danego zakładu pracy;
• społeczni inspektorzy pracy pomimo upływu kadencji nadal mogą pełnić swoje funkcje w zakładzie pracy;
• wybór społecznego inspektora pracy przez pracowników zakładu pracy nie podlega żadnej kontroli zewnętrznej;
• społeczny inspektor pracy mimo niedokonania formalnego wyboru po upływie wcześniejszej kadencji, korzysta ze szczególnej ochrony prawnej przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy przy niekwestionowanej zgodzie związków zawodowych i pracodawcy.